Hướng Dẫn Cách Lắp Van 1 Chiều Cánh Bướm Đúng Kỹ Thuật – Tránh Hư Hỏng Hệ Thống

Nếu bạn từng loay hoay không biết cách lắp van 1 chiều cánh bướm sao cho đúng kỹ thuật – tránh rò rỉ, hư hỏng sớm hay lỗi sai hướng dòng chảy, thì bài viết này chính là dành cho bạn.

Là thiết bị đóng vai trò “gác cổng” trong hệ thống ống dẫn, van 1 chiều cánh bướm tuy có thiết kế đơn giản nhưng yêu cầu lắp đặt lại không hề đơn giản như vẻ bề ngoài. Chỉ cần một vài thao tác thiếu chính xác – như siết không đều bulong hay không kiểm tra mặt bích đúng chuẩn – cũng có thể khiến cả hệ thống mất áp, van kẹt đĩa hoặc thậm chí gãy trục.

Với kinh nghiệm thực tế từ hàng trăm công trình, Thép Bảo Tín sẽ hướng dẫn bạn toàn bộ quy trình lắp đặt chuẩn kỹ thuật – dễ hiểu, dễ làm, tiết kiệm thời gian thi công và hạn chế tối đa lỗi phát sinh.

Tổng quan về van 1 chiều cánh bướm

Van 1 chiều cánh bướm là gì?

Van 1 chiều cánh bướm (Butterfly Check Valve) là một loại van công nghiệp có chức năng cho phép dòng chảy đi theo một chiều duy nhất, đồng thời ngăn dòng chảy ngược nhằm bảo vệ hệ thống khỏi hư hại, tụt áp hoặc ô nhiễm lưu chất.

Thiết bị này hoạt động hoàn toàn tự động dựa vào sự chênh lệch áp suất: khi áp lực đầu vào lớn hơn đầu ra, đĩa van mở ra cho dòng lưu chất đi qua; ngược lại, nếu dòng chảy ngưng hoặc đảo chiều, đĩa van sẽ lập tức đóng lại để chặn dòng.

Đây là lựa chọn lý tưởng cho hệ thống nước, PCCC, HVAC, hóa chất… nhờ phản ứng nhanh, cấu tạo đơn giản và chi phí hợp lý.

Cấu tạo và nguyên lý hoạt động

Một van 1 chiều cánh bướm tiêu chuẩn thường gồm:

• Thân van: Làm từ gang, inox hoặc thép; kết nối dạng kẹp (wafer) hoặc dạng tai (lug).
• Đĩa van (cánh bướm): Hai nửa hình bán nguyệt xoay quanh trục chính.
• Trục van: Gắn cố định giữa thân, giúp đĩa mở/đóng linh hoạt.
• Lò xo và vòng đệm làm kín (tùy loại): Hỗ trợ đóng van nhanh và đảm bảo độ kín.

Nguyên lý vận hành dựa trên chênh lệch áp suất: khi áp lực dòng chảy đủ mạnh, đĩa van tự mở; khi dòng dừng hoặc đảo chiều, trọng lượng đĩa và lực hồi của lò xo (nếu có) sẽ khiến van đóng kín.

Các loại van 1 chiều cánh bướm

Các loại van một chiều cánh bướm phổ biến:

• Van wafer (kiểu kẹp): Loại van này được lắp đặt bằng cách kẹp giữa hai mặt bích của đường ống. Bulong kết nối sẽ xuyên qua cả hai mặt bích và các lỗ chờ trên thân van để siết chặt toàn bộ cụm. Van wafer thường được sử dụng trong các hệ thống nước dân dụng, HVAC.
• Van lug (kiểu tai): Van lug có các tai (lugs) được thiết kế trên thân van với các lỗ ren. Bulong sẽ được bắt riêng biệt từ mỗi mặt bích vào các lỗ ren này, cho phép tháo một bên đường ống mà không ảnh hưởng đến van hoặc bên còn lại. Loại này được ứng dụng nhiều trong công nghiệp, PCCC, hệ thống cần tháo từng phần.

Ưu điểm và nhược điểm cần lưu ý

Ưu điểm nổi bật:

• Thiết kế nhỏ gọn, trọng lượng nhẹ, dễ lắp đặt.
• Hoạt động tự động, không cần nguồn điện hay khí nén.
• Chi phí hợp lý, dễ bảo trì.

Hạn chế:

• Có thể gây sụt áp do cánh van nằm trong dòng chảy.
• Không phù hợp với lưu chất có độ nhớt cao, cặn bẩn lớn.
• Cần vệ sinh định kỳ để tránh kẹt van hoặc mài mòn vòng đệm.

Các bước chuẩn bị trước khi lắp đặt van 1 chiều cánh bướm

Dù là thợ lành nghề hay mới bắt đầu làm việc với hệ thống van công nghiệp, việc chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi lắp đặt luôn là yếu tố quyết định đến độ bền, độ kín và hiệu suất vận hành của van 1 chiều cánh bướm.

Dưới đây là các bước không thể bỏ qua mà Thép Bảo Tín khuyến nghị bạn thực hiện:

Đảm bảo an toàn trước khi thi công

• Ngắt hoàn toàn áp lực hệ thống và xả sạch lưu chất trong đường ống trước khi thao tác.
• Trang bị đầy đủ PPE (quần áo bảo hộ, găng tay, kính bảo hộ, mũ bảo hộ).
• Đảm bảo khu vực làm việc thông thoáng, có ánh sáng tốt, tránh nguy cơ trượt ngã, va chạm.

Kiểm tra van và phụ kiện kèm theo

Trước khi đưa van vào lắp:

• Kiểm tra ngoại quan van xem có bị nứt, móp, thiếu linh kiện do quá trình vận chuyển không.
• Đảm bảo cánh van hoạt động linh hoạt, không bị kẹt.
• Nếu van có lò xo bên trong, kiểm tra độ đàn hồi nhẹ nhàng bằng tay (nếu được phép).
• Chuẩn bị đầy đủ các vật tư: bulong, đai ốc, vòng đệm, gioăng (nếu cần) đúng chuẩn và đồng bộ.

Làm sạch đường ống và mặt bích

• Dùng khí nén hoặc nước để xịt rửa bên trong đường ống, loại bỏ hoàn toàn cặn bẩn, mạt kim loại, rỉ sét.
• Kiểm tra mặt bích: phải phẳng, sạch, không cong vênh hoặc nứt.
• Kiểm tra khoảng cách giữa hai mặt bích đủ để đưa van vào mà không ép lực.

Đối chiếu thông số kỹ thuật

• Kích thước – tiêu chuẩn kết nối của van (DN, PN, JIS, DIN, ANSI) phải phù hợp với mặt bích hiện có.
• Xác định áp suất và nhiệt độ làm việc của hệ thống tương thích với vật liệu van và vòng đệm.
• Kiểm tra mũi tên chỉ hướng dòng chảy trên thân van – bước cực kỳ quan trọng để đảm bảo lắp đúng chiều.

Chuẩn bị công cụ và thiết bị nâng đỡ

• Cần có sẵn: cờ lê lực, thước đo, bút đánh dấu, tua vít, mỏ lết,…
• Với các van kích thước lớn (DN150 trở lên), nên chuẩn bị pa lăng, dây cáp, đòn bẩy để tránh thao tác sai tư thế gây cong vênh van.

Một quá trình lắp đặt thành công luôn bắt đầu từ khâu chuẩn bị chỉn chu. Đừng bỏ qua bất kỳ bước nào kể trên nếu bạn muốn hệ thống vận hành bền bỉ, không sự cố nhé.

Hướng dẫn cách lắp van 1 chiều cánh bướm theo từng bước

Sau khi đã chuẩn bị đầy đủ vật tư, kiểm tra kỹ hệ thống và đảm bảo an toàn, bạn có thể bắt đầu tiến hành lắp đặt van 1 chiều cánh bướm theo quy trình sau:

Bước 1: Xác định đúng hướng dòng chảy

• Trên thân van luôn có mũi tên chỉ hướng dòng chảy. Đây là dấu hiệu bắt buộc phải tuân theo.
• Tuyệt đối không được lắp ngược chiều, vì đĩa van sẽ không thể mở và làm gián đoạn hoàn toàn lưu lượng hệ thống.
• Với các hệ thống có lưu chất ăn mòn, nên lắp theo chiều dòng chảy từ trên xuống dưới để tránh đọng cặn ở phần đĩa van.

Bước 2: Căn chỉnh van vào đúng vị trí giữa hai mặt bích

• Nới nhẹ hai mặt bích ra vừa đủ để đưa thân van vào giữa mà không cần dùng lực ép.
• Không dùng van làm đòn bẩy để tách mặt bích – điều này có thể làm nứt thân hoặc méo đĩa van.
• Đảm bảo các lỗ bulong trên thân van, mặt bích trái và phải hoàn toàn thẳng hàng.

Bước 3: Giữ cánh van ở trạng thái gần đóng

Khi đặt van vào giữa hai mặt bích, nên giữ cánh van hơi mở hoặc gần đóng, giúp:

• Tránh mép đĩa cọ trực tiếp vào mặt bích → hạn chế xước, mòn đệm làm kín.
• Tránh tạo lực xoắn bất thường khi siết bulong.

Bước 4: Lắp bulong và siết tạm bằng tay

• Lắp toàn bộ bulong, đai ốc và siết nhẹ bằng tay theo hình chữ X hoặc theo trình tự chéo đều (đối xứng).
• Mục đích là cố định tạm thời vị trí van, tránh lệch tâm trước khi siết chặt.

Bước 5: Siết chặt bằng cờ lê lực – theo lực và thứ tự chuẩn

• Dùng cờ lê lực siết bulong theo thứ tự đối xứng nhiều vòng (thường là 3–4 vòng).
• Mỗi vòng tăng lực dần theo tỷ lệ: 30% → 60% → 100% lực siết quy định.
• Tham khảo bảng mômen xoắn siết bulong theo kích thước M12–M20 (có thể lấy từ tài liệu kỹ thuật hoặc nhà sản xuất).

Bước 6: Kiểm tra đĩa van sau lắp đặt

• Nếu van có tay gạt hoặc cơ cấu vận hành, thử mở – đóng đĩa van nhẹ nhàng để kiểm tra độ mượt, không bị kẹt.
• Với van tự động, có thể cho dòng chảy qua và quan sát phản ứng đóng – mở của cánh van.

Bước 7: Kiểm tra rò rỉ và hoàn tất lắp đặt

• Cấp áp từ từ vào hệ thống, kiểm tra kỹ các vị trí mặt bích – thân van – trục van để phát hiện rò rỉ (nếu có).
• Nếu có rò rỉ nhẹ tại bích, siết lại nhẹ theo thứ tự đối xứng.
• Trong trường hợp vẫn rò sau khi siết đủ lực → xem lại bề mặt mặt bích hoặc gioăng làm kín (nếu có sử dụng).

Lưu ý quan trọng:

• Với van kiểu lug, bạn có thể tháo từng bên mặt bích để bảo trì mà không cần tháo toàn bộ van.
• Với hệ thống gần bơm, co, tê, khúc cua, hãy giữ khoảng cách tối thiểu 4–6 lần đường kính ống để đảm bảo dòng chảy ổn định, không tạo áp lực lệch lên đĩa van.

Những lỗi thường gặp khi lắp van 1 chiều cánh bướm và cách xử lý

Dù đã có hướng dẫn rõ ràng, thực tế thi công vẫn thường xuất hiện các lỗi “không mong muốn” – từ nhỏ như rò rỉ cho đến nghiêm trọng như gãy van hoặc mất áp toàn hệ thống. Dưới đây là những lỗi phổ biến nhất, nguyên nhân và cách khắc phục hiệu quả:

Gợi ý thêm từ Thép Bảo Tín:

• Nếu hệ thống bạn vận hành trong môi trường có bụi, hóa chất hoặc cặn lắng nhiều – hãy chủ động lên lịch bảo trì định kỳ (hàng quý hoặc mỗi 6 tháng) để kiểm tra vòng đệm, bề mặt đĩa và tình trạng bulong siết mặt bích.

Hướng dẫn bảo trì van 1 chiều cánh bướm

Van 1 chiều cánh bướm là thiết bị tự động, ít phải can thiệp vận hành. Tuy nhiên, để đảm bảo hệ thống hoạt động ổn định lâu dài, việc kiểm tra và bảo trì định kỳ là vô cùng cần thiết – nhất là trong môi trường có áp suất cao, lưu chất ăn mòn hoặc nhiều cặn.

Dưới đây là những nguyên tắc bảo trì và mẹo kỹ thuật giúp bạn tối ưu tuổi thọ van và hạn chế sự cố không mong muốn:

Kiểm tra định kỳ theo chu kỳ vận hành

Tần suất gợi ý: Mỗi 3–6 tháng hoặc theo chu kỳ vận hành hệ thống.

Công việc cần thực hiện:

• Kiểm tra rò rỉ tại các mối nối mặt bích, trục van.
• Quan sát tiếng ồn bất thường khi dòng chảy qua van.
• Đảm bảo cánh van mở/đóng trơn tru (đối với van có tay quay hoặc tay gạt).

Vận hành thử van định kỳ

Với các van ít sử dụng hoặc đóng mở tự động, nên tạo dòng chảy cưỡng bức hoặc vận hành bằng tay ít nhất mỗi năm 1 lần.

Mục đích là:

• Tránh tình trạng van kẹt do lâu ngày không hoạt động.
• Giữ cho vòng đệm không bị dính hoặc biến dạng cứng.

Kiểm tra và siết lại bulong mặt bích

• Sau thời gian vận hành, các bulong có thể bị lỏng nhẹ do rung động hoặc nhiệt độ thay đổi.
• Dùng cờ lê lực siết lại theo thứ tự đối xứng với mô-men xoắn đúng chuẩn (theo bảng siết đã đề cập).
• Tránh siết lệch lực, gây méo thân van hoặc rò rỉ mới.

Bôi trơn và vệ sinh bộ phận chuyển động (nếu có)

• Đối với van có cơ cấu tay gạt hoặc tay quay, hãy kiểm tra độ mượt của trục van.
• Bôi trơn định kỳ các trục, vòng bi hoặc ren điều chỉnh bằng mỡ chịu nhiệt chuyên dụng.
• Loại bỏ bụi bẩn, mạt sắt hoặc rỉ sét bám quanh trục van – giúp tăng độ bền cho bộ phận quay.

Bảo vệ van khỏi tác động môi trường

Nếu van lắp ngoài trời hoặc nơi có hóa chất, độ ẩm cao, nắng mưa trực tiếp, nên:

• Dùng lớp sơn phủ hoặc bọc cách nhiệt để bảo vệ thân van.
• Thiết kế hộp che hoặc mái che đơn giản cho cụm van.

Tránh va chạm mạnh, rung động liên tục từ thiết bị lân cận có thể làm lệch trục hoặc cong đĩa van.

Thay thế vòng đệm khi có dấu hiệu lão hóa

Nếu phát hiện rò rỉ tại thân van, mặt bích, đừng vội thay cả van – kiểm tra vòng đệm làm kín.

Thay mới vòng đệm nếu:

• Có dấu hiệu mòn, rách, cứng, bị nứt hoặc xẹp mép.
• Van không đóng kín dù đã lắp đúng và siết đủ lực.

Lời kết

Cách lắp van 1 chiều cánh bướm tưởng chừng đơn giản, nhưng chỉ cần một bước làm sai – lắp ngược chiều, siết lệch bulong hay chọn sai gioăng – cũng có thể khiến cả hệ thống bị gián đoạn, thậm chí gây thiệt hại không nhỏ về thiết bị và chi phí vận hành.

Qua bài viết này, Thép Bảo Tín hy vọng bạn đã nắm vững quy trình lắp đặt chuẩn kỹ thuật, những lỗi cần tránh và mẹo bảo trì giúp kéo dài tuổi thọ van. Dù bạn là kỹ thuật viên công trình, thợ cơ điện hay chủ đầu tư, việc thi công đúng ngay từ đầu chính là cách bảo vệ hệ thống vận hành ổn định, lâu dài và an toàn.

Cần hỗ trợ kỹ thuật hoặc mua van 1 chiều chính hãng?

👉 Gọi ngay 0932 059 176 – đội ngũ kỹ thuật của Thép Bảo Tín luôn sẵn sàng tư vấn chi tiết

Thép Bảo Tín – Nhà cung cấp van công nghiệp & ống thép uy tín tại TP.HCM, giao hàng toàn quốc – hỗ trợ kỹ thuật tận tâm.